DANZA CARNAVAL DE MACARÍ JAURAY
Franklin Ccama Ccahuaniancco
Es una danza carnavalesca y amorosa. Es bailado por una pareja, conformado por un varón y una mujer, las cuales son denominados machula y abuela, como muestra de alegría y agradecimiento a la madre naturaleza, por haberles brindado una cosecha favorable; las melodías y los ritmos son una manifestación de agradecimiento.
Esta danza es auténtica del distrito de Macarí, ubicado en la región Puno, Perú. Danza atractiva done los danzarines demuestran movimientos de agilidad, resistencia física, alegría, cortejo y la coquetería. La abuela sobre todo, demuestra su carisma y belleza, para llamarle la atención a la machula. Al momento de ejecutar la danza se canta versos carnavalescos de contrapunto, donde las letras de la danza son cantadas netamente en quechua. Estos versos son acompañados con una melodía producida de un conjunto de pinkuyllus y tambores.
La vestimenta de las abuelas son: una pollera de color negro con cintas de color rojo y verde, una chamarra de color negro con una variedad de bordados; en la cabeza llevan una montera la cual esta adornada con cintillos y piñas. Los machulas llevan puesto una polaca de rojo oscuro, una montera adornado con lirios y serpentina, un pantalón de color negro y una bandera de 12 paños y un such’i en la mano.
LETRAS DE LA DANZA
Kaypiña kaypiña jauray
Macari carnaval jauray
Nuqanchis hamunchis huygü
Macari llaqtantin apukllay
Banderay thutura jauray
Warakay phusuqu jauray
Campanillay chilin huygü
Serpentinay chaqacha apukllay
Khantaq rinki luma lumanta
Nukhataq risaq waykhu waykhunta
Chaypiñacha tupayamusun
Chaypiñacha tinkuyamusun
Khantaq rinki aeruplanupi
Nukhataq risaq autumuvilpi
Chaypiñacha tusuyamusun
Chaypiñacha takiyamusun
Khantaq rinki phuyu chaüpinta
Nukhataq risaq carretiranta
Chaypiñacha tupayamusun
Chaypiñacha tinkuyamusun
Khantaq rinki thika pallakuq
Nukhataq risaq pilli pillikuq
Chaypiñacha tupayamusun
Chaypiñacha tinkuyamusun
Khantaq rinki purupuruman
Nukhataq risaq aleliyaman
Chaypiñacha tupayamusun
Chaypiñacha takiyamusun
May manzanan kay manzana
Uyapis pukay pukaraq
Ñawipis chaskaychaskaraq
May membrillun kay membrillu
Uyapis k'illuy k'illuraq
Khachuyuskataq p'usquraq
Imayna runaq wawancha alcaldellapaq churasqa
Chaykunapaqwan tususun chaykunapaqwan takisun
Imayna runaq wawancha regidurapaq churasqa
Chaykunapaqwan tususun chaykunapaqwan takisun
Imayna runaq wawancha juradullapaq churasqa
Chaykunapaqwan tususun chaykunapaqwan takisun
Imayna runaq wawancha presidentipaq churasqa
Chaykunapaqwan tususun chaykunapaqwan takisun
Ducimpa iluri sawsischay facil chullampaysi sawsischay
Sabiduchampaqkha sawsischay facil ch’ullampaysi sawsischay
Lluq’impa iluri sawsischay facil pañampaychus sawsischay
Sabiduchampaqkha sawsischay facil pañampaysi sawsischay
Paki warak´ari sawsischay facil simpharuychus sawsischay
Sabiduchampaqkha sawsischay facil simpharuysi sawsischay
Chichilla waturi sawsischay facil awaruychus sawsischay
Sabiduchampaqkha sawsischay facil awaruysi sawsischay
Llaqtay phuyus ukhurimun iphuparitay
Ripunaysi yachakapun sullaparitay
Llaqtay campanas tukamun iphuparitay
Ripunaysi yachakapun sullaparitay
Llaqtay turris ukhurimun iphuparitay
Hampuy waway nishawansi sullaparitay
Munaskhaysi chayaramun iphuparitay
Haku ripusun nishawan sullaparitay
Aysawan pusaway labrara cintaq chawpinta
Aysaway pusaway ima munayta pusaway
Aysasqayki pusasqayki rosalinaspaq chawpinta
Aysasqayki pusasqayki clavelinaspaq chawpinta
Aysaway pusaway labrara cintaq chawpinta
Aysaway pusaway llaqtay laduman pusaway
Aysasqayki pusasqayki imamunayta pusasqayki
Aysasqayki pusasqayki duncilla phasñata aysaykachispa